โรคปริทันต์ที่รุนแรงมักเกิดบริเวณซอกฟัน ซึ่งแปรงไม่สามารถเข้าไปทำความสะอาดได้ จึงมักมีผู้ป่วยเป็นโรคปริทันต์ ทั้ง ๆ ที่แปรงฟันอย่างดี แต่มิได้ทำความสะอาดซอกฟัน การทำความสะอาดซอกฟัน มีหลายวิธีซึ่งต้องเลือกใช้ให้เหมาะสมกับสภาพเหงือกของแต่ละคน
1. การใช้เส้นใยขัดฟัน (Flossing)
เป็นวิธีทำความสะอาดซอกฟันที่ดีวิธีหนึ่ง โดยเฉพาะเมื่อมีเหงือกปกติโดยมีเหงือกสามเหลี่ยมอยู่เต็มระหว่างซอกฟัน ไม่มีเหงือกร่น การใช้เส้นใยขัดฟัน ควรใช้อย่างน้อยวันละ ๑ ครั้ง
ชนิดของเส้นใย มี แบบเคลือบขี้ผึ้ง (Waxed) ซึ่งเหมาะที่ใช้กับฟันที่สัมผัสกันไม่แน่นมาก และแบบไม่เคลือบขี้ผึ้ง (Unwaxed) เหมาะสำหรับฟันที่สัมผัสกันแน่นมาก และสำหรับผู้ที่เริ่มใช้ครั้งแรก อย่างไรก็ตามทั้ง ๒ แบบ มีประสิทธิภาพเท่าเทียมกันถ้าใช้อย่างถูกต้อง การใช้เส้นใยถ้าใช้ไม่ถูกจะทำอันตรายต่อเหงือก ปกติเส้นใยไม่ควรขาดขณะใช้ แต่ถาเส้นใยขาดอยู่เสมอบริเวณใด แสดงว่าฟันที่อุดไว้บริเวณนั้นมีปัญหา ควรรีบแก้ไข
วิธีใช้เส้นใย ดึงเส้นใยมายาว 12-15 นิ้ว พันปลายยึดไว้กับนิ้วกลาง 2 ข้าง จนกระทั่งเหลือความยาวของเส้นใยระหว่างนิ้วกลางทั้งสองประมาณ 4-5 นิ้ว ใช้นิ้วชี้หรือนิ้วหัวแม่มือเป็นนิ้วควบคุมบังคับ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความถนัดในการขัดทำความสะอาดซอกฟันแต่ละตำแหน่งในช่องปาก
เริ่มต้นด้วยการดึงเส้นใยให้ตึงค่อย ๆ ถูไปมาให้ผ่านจุดสัมผัสของฟัน ห้ามใช้แรงกดผ่านจุดสัมผัสโดยตรง เพราะอาจยั้งมือไม่อยู่และบาดเหงือกได้ เมื่อผ่านจุดสัมผัสเข้าไปอยู่ระหว่างฟันสองซี่แล้ว โอบเส้นใยให้แนบกับด้านข้างของฟันซี่หนึ่ง ใช้นิ้วบังคับให้เส้นใยขัดจากขอบเหงือกมาด้านบดเคี้ยวแล้วกลับมาวางตั้งต้น ที่ขอบเหงือกใหม่ ก่อนที่จะขัดไปทางด้านบดเคี้ยวอีกครั้งหนึ่ง ทำเช่นนี้ซ้ำฟัน 6 ครั้ง ระหว่างจัดสัมผัสและขอบเหงือก วัตถุประสงค์ของการที่ให้เส้นใยโอบฟัน เพื่อให้แรงถ่ายทอดลงบนตัวฟันโดยตรง ไม่ไปบาดเหงือกและเพื่อให้เส้นใยครอบคลุมพื้นที่ได้มาก เมื่อขัดด้านข้างของฟันซี่หนึ่งเสร็จแล้วจึงหันมาโอบด้านข้างของฟันอีกซี่ หนึ่ง ขัดเหมือนเดิม 6 ครั้ง ทุก ๆ ซอกฟัน จะต้องขัด 2 ด้านด้วยกัน ด้านข้างของฟันซึ่งปราศจากซี่ข้างเคียงก็ควรต้องขัดเช่นเดียวกัน บางคนใช้เครื่องจับเส้นใยสำเร็จ (FlossHolder) แทนการพันนิ้วมือ แต่ผลการใช้ไม่ดีเท่าที่ควร เนื่องจากไม่สามารถโอบรอบซี่ฟันทำให้บาดเหงือกเป็นร่องได้ การใช้นิ้วมือมีประสิทธิภาพดีกว่ามากถ้าใช้ถูกวิธี
2. การใช้เส้นใยขัดฟันพิเศษ (Superfloss)
เส้นใยขัดฟันพิเศษ คือ เส้นใยขัดฟันที่ใช้บริเวณที่ใส่สะพานครอบฟัน (ฟันครอบชนิดติดแน่น)
วิธีใช้ สอดส่วนปลายที่แข็งผ่านซอกฟันที่ใส่ไว้ แล้วดึงส่วนที่เป็นฟองน้ำมาโอบแนบด้านข้างของฟันที่ครอบโดยใช้นิ้วบังคับขัด จากของเหงือกไปด้านบดเคี้ยว 6 ครั้ง จากนั้นใช้ฟองน้ำทำความสะอาดใต้สะพานฟันที่ใส่ แล้โอบแนบเพื่อทำความสะอาดซอกฟันที่ครอบอีกซี่หนึ่ง ส่วนเส้นใยที่เหลือใช้ทำความสะอาดซอกฟันเช่นเดียวกับเส้นใยขัดฟันปกติ
ท่านอาจใช้ห่างพลาสติกคล้องเส้นใยขัดฟันหรือตัวนำร่องไหม (Floss Threader) เพื่อทำความสะอาดบริเวณที่ใส่สะพานครอบฟัน ได้เช่นกัน
3. ปุ่มยางนวดเหงือก (Rubber tip)
นอกจากการใช้เส้นใยขัดฟันในการทำความสะอาดซอกฟันแล้วยังสามารถใช้ปุ่มยางนวดเหงือกได้ ในกรณีที่เหงือกปกติ มีเนื้อเหงือกเต็มระหว่างซอกฟัน
วิธีใช้ วางปุ่มยางนวดเหงือกให้ปลายเฉียงไปทางด้านบดเคี้ยวเบนให้มาแนบด้านหนึ่งของซอกฟัน แล้วถูมาทางด้านบดเคี้ยว 3 ครั้ง จากนั้นเบนมาให้แนบชิดกับอีกข้างหนึ่งของซอกฟันเดียวกัน แล้วถูกมาทางด้านบดเคี้ยวอีก 3 ครั้ง ทำเช่นเดียวกันนี้ทุกซอกฟันทั้งด้านกระพุ้งแก้มและด้านลิ้น
4. แปรงระหว่างซอกฟัน (Proxa Brush, Interdental Brush)
สำหรับผู้ที่มีช่องระหว่างฟัน คือมีเหงือกสามเหลี่ยมระหว่างซอกฟันร่น หรือไม่มีฟันข้างเคี้ยว หรือด้านหลังของฟันซี่สุดท้าย สามารถใช้แปรงระหว่างซอกฟัน ซึ่งมี 2 แบบ คือ Proxa Brush ซึ่งมีด้ามและ Interdental Brush ไม่มีด้ามยาวจับมีลักษณะคล้ายแปรงล้างขวดขนาดเล็ก
วิธีใช้ สอดแปรงเข้าไประหว่างช่องว่างระหว่างซี่ฟัน จากนั้นวางแปรงบนเหงือกให้แนบด้านหนึ่งของซอกฟัน แล้วถูเข้าถูออก ประมาณ 3-4 ครั้ง แล้วเบนแปรงมาแนบอีกด้านหนึ่งถูเข้าถูออก 3-4 ครั้ง ทำเช่นนี้กับซอกฟันที่มีช่องว่างโดยเข้าจากด้านกระพุ้งแก้มและเข้าจากด้านลิ้นด้วย ถ้าใช้ Proxa Brush จะเข้าได้ทั้ง 2 ด้าน ส่วน Interdental Brush นั้น ใช้เข้าจากด้านกระพุ้งแก้มเท่านั้น
5. ผ้าก๊อซ (Gauze Strip)
ท่านสามารถใช้ผ้าGauze ตัดกว้างประมาณ 2 นิ้ว ยาวประมาณ 1 ฟุต ทำความสะอาดซอกฟันที่ช่องว่างระหว่างฟัน หรือฟันที่ไม่มีฟันข้างเคียงได้ เช่นกัน โดยมีวิธีใช้เช่นเดียวกับเส้นใยขัดฟัน
6. ไม้กระตุ้นเหงือก (Stim-U-Dent)
ไม้จิ้มฟันที่มีขายอยู่ในตลาดทั่วไปนั้น เป็นไม้จิ้มฟันที่ไม่ถูกลักษณะ ไม่ควรใช้เพราะไม่สามารถทำความสะอาดกำจัดคราบจุลินทรีย์ได้และมักเป็นอันตรายต่อเหงือก เพราะแข็งเกินไปและมีลักษณะไม่ถูกต้อง ถ้าใช้นาน ๆ และแรง ๆ นอกจากจะทำอันตรายเหงือกแล้ว จะทำให้ฟันห่างได้ ท่านสามารถใช้ไม้จิ้มฟันเขี่ยเศษอาหารออกเบา ๆ ได้ ไม่ควรใช้แรงแคะหรืองัดเพื่อกำจัดเศษอาหาร ถ้าเศษอาหารติดแน่นระหว่างซอกฟัน ต้องหาสาเหตุและรีบแก้ไข เช่น ฟันผุซอกฟัน ฟันที่อุดหรือครอบไว้ไม่ดี เป็นต้น
ไม้ที่ทันตแพทย์แนะนำเพื่อใช้กำจัดคราบจุลินทรีย์ระหว่างซอกฟันและนวดเหงือกนั้น ควรเป็นรูปสามเหลี่ยม (มองจากด้านตัด) เพื่อให้มีรูปร่างให้เข้าตามช่องว่างระหว่างฟันและเหงือกได้ และควรจะต้องเป็นไม้อ่อน โดยมากทำจากไม้สีดา เรียกไม้ชนิดนี้ว่า ไม้กระตุ้นเหงือก (Stim-U-Dent)
วิธีใช้ สอดไม่นี้ระหว่างซอกฟันที่มีช่องว่างระหว่างกัน โดยให้ฐานของสามเหลี่ยมอยู่ที่เหงือกและด้านข้างแนบกับด้านหนึ่งของซอกฟัน แล้วถูเข้าออก 4-5 ครั้ง ทำเช่นนี้ทุกช่องที่มีช่องว่างระหว่างฟัน
7. เครื่องฉีดทำความสะอาดในปาก (Oral Irrigating Device)
เป็นเครื่องมือที่ใช้แรงดันของน้ำฉีดเข้าทำความสะอาดซอกฟันกำจัดเศษอาหาร ซึ่งมักใช้ในผู้ที่ใส่เครื่องมือจัดฟันและใส่ฟันติดแน่น สิ่งสำคัญที่ควรทำความเข้าใจอย่างยิ่งคือ เครื่องมือนี้ ไม่สามารถใช้แทนการแปรงฟันหรือการใช้เส้นใยขัดฟัน เพราะไม่มีประสิทธิภาพเพียงพอในการกำจัดคราบจุลินทรีย์ นอกจากนี้ถ้าแรงดันน้ำสูงเกินไปอาจทำอันตรายต่อเหงือกได้โดยเฉพาะผู้ที่เป็น โรคปริทันต์ ผู้ใช้จึงควรใช้อย่างถูกต้องและเหมาะสม
ทันตแพทย์จะเป็นผู้พิจารณาเลือกประเภทของเครื่องมือทำความสะอาดซอกฟันที่เหมาะสมและอธิบายวิธีใช้ให้แก่ผู้ป่วยเป็นราย ๆ ไป
8.แปรงกระจุกเดียว (Single Tufted Brush)
เป็นแปรงที่ใช้ในผู้ที่มีฟันเก ฟันล้มเอียง ด้านในของฟันล่างและใช้ในผู้ที่ใส่เครื่องมือจัดฟัน
วิธีใช้ กวาดขนแปรงไปตามคอฟัน โดยใช้หลังจากการแปรงฟันปกติที่ได้กล่าวแล้ว เมื่อถึงซอกฟันจึงขยับขนแปรงอยู่กับที่ แล้วปัดไปดานบดเคี้ยว ทำเช่นนี้กับฟันทุกซี่ที่ต้องการ
ในปัจจุบันมีการฝังรากเทียมกันอย่างแพร่หลาย การทำความสะอาดรอบรากเทียมสามารถใช้เครื่องมือต่าง ๆ ดังกล่าวข้างต้น ยกเว้นเครื่องมือมีคมหรือมีส่วนของโลหะที่อาจทำให้เกิดรอยขีดข่วนขนผิววัสดุรากเทียมและกลายเป็นที่สะสมของคราบจุลินทรีย์ได้ง่ายขึ้น
ขอขอบคุณแหล่งแบ่งปันข้อมูลและรูปภาพจาก
|
